A site about nothing...

fimmtudagur, febrúar 26, 2004

Rosalegasta kombakk knattspyrnusögunnar í gærkvöldi í boltanum hjá okkur. Við vorum að skíta upp á bak þegar 5 mínútur voru eftir, 6 mörkum undir og allt í steik. Tókum við þá okkur ekki bara til og náðum að jafna áður en gaurinn sem sér um salinn kom, þá hætta vanalega leikirnir. En þar sem leikurinn var jafn, þá var úrslitamark og þá stóð Káki fyrir sínu og við sigruðum á eins dramatískan hátt og hægt er. Snilld.
Reyndar var ég soldill böðull í gær, bombaði einu sinni á markið og Dabbi var svo óheppinn að vera fyrir. Boltinn beint í andlitið á honum, og einhverja hluta vegna var hann með gleraugu, sem flugu af og brotnuðu í svona 9 skiptið skilst mér. Svo byrjaði ég á hrynunni, bombum í káka, þegar ég var að hreinsa undir lok leiksins. Hann fékk boltann í magann eða viðbeinið. Svo stuttu seinna fékk hann skot á sama stað frá andstæðingum okkar, og gott ef ekki hann hafi fengið eitt skot í viðbót á sama stað.
Gunnlaugur Úlfsson var svo góður að leyfa mér að birta færsluna hans sem heitir, Vindstigin kvödd

Hver kannast ekki við þá aðstöðu að hafa verið spurður þessarar spuringar:" Af hverju var mælieiningunni fyrir vindi breytt úr vindstigum yfir í m/sek?" Persónulega var ég orðin ansi leiður á því að vita ekki svarið og las ég mér því aðeins til um efnið og skráði nokkra punkta um efnið og má afraksturinn sjá í örstuttri grein sem ég ritaði og ber hún heitið "Vindstigin kvödd"

Vindstigin kvödd



Árið 1805 setti breskur flotaforingi að nafni Francis Beaufort fram kvarða til að áætla vindstyrk út frá kraftáhrifum vindsins á yfirborð sjávar og á segl herskipa þess tíma. Kvarðinn, sem kenndur er við upphafsmanninn, náði heimsútbreiðslu, og hafa vindstigin tólf sem kvarðinn skiptist í verið notuð allt fram á þennan dag til að meta lárétta hreyfingu loftsins. Það er engin tilviljun að kvarðinn endaði í 12, því þar liggja efri mörk þess sem er í mannlegum mætti að meta út frá áhrifum vindstyrksins á yfirborð sjávar. Við þær aðstæður er sjórinn þakinn hvítri froðu, skyggni nánast ekkert og engin leið að meta áhrif aukins vindstyrks. Þótt kvarðinn hafi upphaflega verið miðaður við áhrif vinds á sjó var viðmiðunin síðar færð upp á landið og þá miðað við áhrif vindsins á reyk, trjágróður , menn og mannvirki. Með þessum kvarða var unnt að samræma mat manna á vindstyrk um allan heim en slíkt er lykilatriði við allar veðurathuganir, veðurspár og úrvinnslu á vindgögnum. Meðan engin mælitæki voru til var því Beaufort-kvarðinn merkt framfaraskref og síðar alþjóðlega viðurkenndur sem vindmælieining.

Mælitæki og hnútar
Þrátt fyrir að lengdareiningin metri væri upphaflega skilgreind árið 1790 var og raunar er enn sjómílan eða breiddarmínútan ríkjandi lengdar- eða fjarlægðareining á sjó. Þegar mönnum tókst að smíða tæki til að mæla hreyfingu loftsins, þ.e. vindhraða var því eðlilegt að notast við eininguna sjómíla á klukkustund eða hnútur (e. knot). Til að gera langa sögu stutta var hnúturinn lengi mest notaða vindhraðaeiningin í veðurathugunum eftir að menn fóru að nota vindhraðamæla og enn í dag er sú eining allsráðandi í allri veðurþjónustu við flug. Fljótlega eftir að farið var að mæla vindhraða skapaðist þörf fyrir að finna samhengið milli vindstyrks, sem metinn er í vindstigum og vindhraða. Þetta samhengi hefur verið skilgreint út frá reynslu og búnar til töflur sem nota má til að áætla hvernig vindhraði myndi mælast við tiltekinn vindstyrk. Hafa ber þó í huga að vindstigahugtakið grundvallast á meðaláhrifum og er 10 mínútna tímaeining notuð. Þá er raunverulegur vindhraði afar breytilegur í tíma og rúmi og vindhviður ekki skilgreindar á Beaufort-kvarðanum né heldur nást þær með mælum sem mæla einungis 10 mínútna meðalvindhraða.

Alþjóðlega SI-einingakerfið
Árið 1960 var ákveðið að taka upp samræmt alþjóðlegt einingakerfi (SI-einingakerfi, Systeme Internationale d´Unites) og að grunneiningarnar yrðu sjö: metri (lengd), sekúnda (tími), kílógramm (massi), kelvín (hiti), amper (rafstraumur), mól (fjöldi) og kandela (ljósstyrkur). Ekki var vanþörf á að reyna að samræma einingar þar sem í notkun voru alls kyns einingar með ótrúlega breiðri skírskotun, s.s. til konunglegrar þumallengdar og líkamshita nautgripa. Hraðaeiningin í þessu SI-kerfi er því metri á sekúndu eða m/s. Á síðustu áratugum hefur mikið áunnist um allan heim í að staðla einingar þótt enn vanti mikið upp á að það hafi að fullu tekist. Ekki síst hefur kostnaður við að breyta gömlum einingum tafið framgang málsins.

Vindmælavæðing
Eins og áður sagði var áætlun vindstyrks út frá Beaufort-kvarðanum hin ríkjandi aðferð við vindhraðaathuganir. Fyrir aldarfjórðungi voru aðeins fáir vindhraðamælar í notkun á íslenskum veðurathugunarstöðvum og meðalvindhraði mældur með þeim flestum. Á síðustu árum hefur orðið bylting hér á. Vindmælir er orðin regla fremur en undantekning á skeytastöðvum Veðurstofunnar og á aðeins örfáum árum hafa verið settar upp sjálfvirkar veðurathugunarstöðvar, sem Vegagerðin, Siglingastofnun, Landsvirkjun og fleiri aðilar auk Veðurstofunnar eiga. Þessar stöðvar, sem líklega eru orðnar um eða yfir 100, mæla flestar augnabliks vindhraða, þ.e. vindhviður, sem bæði eru oft langt frá 10 mínútna meðalvindhraða og hafa alls enga skírskotun til gamla, góða Beaufort-kvarðans. Vitneskja um vindhviður er hins vegar afar mikilvæg þar sem þær eru fyrst og fremst skaðvaldar þegar um slys af völdum vinds eða foktjón er að ræða. Í vindasömu og fjöllóttu landi eins og Íslandi er slíkt vel þekkt.

Norræn samþykkt
Snemma á áttunda áratugnum mótuðu veðurstofustjórar á Norðurlöndunum fimm þá stefnu að taka skyldi upp vindhraðaeininguna metra á sekúndu í veðurþjónustunni. Af ýmsum ástæðum, m.a. vegna þess hve óvíða vindur var mældur en ekki áætlaður hér á landi hefur þessi breyting ekki komið til framkvæmda hér. Hinar Norðurlandaþjóðirnar fjórar hafa hins vegar fyrir alllöngu tekið þessa einingu upp í almennu veðurþjónustunni, enda vindmælavæðingin gengið hraðar fyrir sig hjá þeim. Því miður hefur ekki náðst samstaða meðal annarra þjóða um að laga sig að SI-eininga kerfinu og víða í Evrópu hefur einingin kílómetrar á klukkustund, km/klst, leyst Beaufort-kvarðann af hólmi. Og hinir oft svo sérstæðu Bretar nota (land) mílu á klukkustund í almennri veðurþjónustu. Þannig sést að margt á enn eftir að sæmræma þó svo að flestir eða allir í nágrenni okkar séu búnir að laga sig að þeirri staðreynd að vindur er í dag oftast mældur en ekki áætlaður. Hins vegar er nánast öruggt að þessi samræming á eftir að eiga sér stað, þar sem samtök Evrópuþjóða innan Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar hafa samþykkt að nota skuli m/s í öllum veðurskeytum í almennri veðurþjónustu, þótt hnútar verði enn um sinn notaðir í flugveðurþjónustu.

Komið að okkur
Í framhaldi af því sem er rakið hér að framan, hefur Veðurstofa Íslands ákveðið að fara sömu leið og aðrar veðurstofur á Norðurlöndunum og taka upp alþjóðlegu hraðaeininguna metra á sekúndu (m/s) í almennri veðurþjónustu. Nú þegar er búið að stíga fyrstu skrefin í þessa átt með því að nota þessa einingu í vindupplýsingum á heimasíðu stofnunarinnar á Netinu, "vedur.is". Að sjálfsögðu þarf að kynna þessa breytingu afar vel og um tíma verður að nota tvær eða fleiri einingar samhliða. Við á Veðurstofunni erum þess fullviss, að þegar til lengri tíma er litið verður þessi breyting til verulegra bóta og raunar nauðsynleg til að geta komið ítarlegum og mikilvægum upplýsingum um vinda og veður á framfæri til notenda. En við gerum okkur einnig grein fyrir því, að nokkurn tíma tekur að venjast þessu, aðlagast og ekki síst að fá tilfinningu fyrir einingunni. Ég, eins og margir aðrir, hef þegar innibyggt "vindstigaforrit". En minnumst þess að fyrir 30 árum ók þjóðin frá vinstri vegarhelmingi yfir á þann hægri. Það gekk afar vel og hálfu ári síðar vildu fáir skipta og örugglega enginn í dag.

Færeyjar eru eyjaklasi milli Íslands og Shetlandseyja. Þær eru hluti danska konungsríkisins, en íbúarnir hafa heimastjórn. Byggðar eyjar eru 17 og auk þeirra eru margar smáeyjar og sker. Heildarflatarmál þeirra allra er u.þ.b. 1396 km². Stærstar eru Straumey, Austurey, Vogar, Suðurey, Sandey, Borðey og Svíney. Höfuðborgin er Þórshöfn á Straumey. Íbúafjöldinn 1. des. 1999 var u.þ.b. 45.000, þar af 15.000 í Þórshöfn.

Eyjarnar ná yfir svæði, sem er 113 km langt frá suðri til norðurs og 75 km breitt frá vestri til austurs. Strandlegja eyjanna er u.þ.b. 1100 km löng. Fjarlægðir til nágrannalanda: Til Íslands 450 km, Noregs 675 km, Shetlandseyja 300 km og Aberdeen 580 km. Ferðatími með ferju frá Hanstholm í Danmörku u.þ.b. 37 klst. Með flugi frá Kaupmannahöfn/Billund u.þ.b. 2 klst.

Austurey er næststærsta eyja Færeyja og næstþéttbyggðust. Þar er hæsti tindur eyjanna, Sléttaratindur (882m). Þar eru líka lengstu bílagöngin, 2,5 km löng, og tveir dýpstu firðirnir, Skálafjörður og Funningsfjörður. Meðal margra iðnfyrirtækja þar er skipasmíðastöð og margar fiskvinnslur. Norðurhluti eyjarinnar býður upp á fjölbreyttar gönguferðir. Elduvík á norðausturströnd Funningsfjarðar er fallegt þorp. Leiðin þangað liggur meðfram strönd fjarðarins eftir tiltölulega nýjum og góðum vegi. Áður en hann var lagður var byggðin einangruð og fólk varð að ferðast með bátum eða ganga um fjallvegi. Gamla höfnin skammt frá þorpinu gefur hugmynd um harðbýlið fyrrum. Oyndarfjörður á austurströndinni er um margt merkilegt þorp. Þegar komið er þangað með bát sjást hinir svonefndu Rinkusteinar nokkra metra frá ströndinni. Þeir eru þeirrar náttúru, að rugga stöðugt fyrir hreyfingu sjávar eins og þeir hafa gert öldum saman. Margir bæir á Austurey eru skoðunarverðir vegna legu sinnar og fagurs umhverfis. Skammt norðvestan Gjógv er sérstaklega fallegur dalur, Ambadalur, þaðan sem er einkanlega fagurt útsýni til hæsta klettaröðuls í hafinu kringum Færeyjar, Búgvins. Skammt norðan Eiðis er Eiðiskollur. Þaðan er fagurt útsýni meðfram norðurströndum Straumeyjar og Austureyjar og allt að yztu sjónarrönd. Safnið Blásastofa við Norðragötu er í gömlu bændabýli.Umhverfis það eru fjögur jafngömul hús, sem tilheyra bænum og rétt hjá þeim er gamla kirkjan. Þessi hús gefa fólki þá tilfinningu, að það sé komið nokkrar aldir aftur í tímann.

Tóftavatn á suðurenda eyjarinnar býr yfir afarfögru og tímalausu umhverfi. Eyjan býður upp á marga möguleika fyrir stangaveiðimenn, bæði í fersku vatni og með ströndum fram. Ganga upp á Sléttaratind með rútuferð að rótum þess tekur u.þ.b. 5 klst.Ganga frá Gjógv í Ambadal og til baka tekur u.þ.b. 3 klst. Í þorpinu Strendur eru spuna- og prjónaverksmiðja og minjagirpagerð úr blágrýti (öskubakkar, lampar, glös o.fl.). Í Götu er hægt að heimsækja Blásastofusafnið og njóta fagurs umhverfis í Norðragötu.

Gunnlaugur Úlfsson, stud.jur., janúar 2004.